လြတ္လပ္စြာတရားစီရင္ေရး

လြတ္လပ္စြာတရားစီရင္ေရး (Judicial Independence) ဆိုသည္မွာ တရားစီရင္ေရးဌာနသည္ အျခားေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ ဥပေဒျပဳေရးဌာနမ်ား၏ ၾသဇာလႊမ္းမိုးမွုမ်ားမွ သီးသန႔္ကင္းလြတ္ေနရမည္ဟူေသာ အယူအဆတစ္ရပ္ျဖစ္သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ တရား႐ုံးမ်ားအေပၚအျခားအျခားေသာ အစိုးရဌနမ်ား၊ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏ မေလၽွာ္ၾသဇာသုံးလႊမ္းမိုးမ၍မ်ားမရွိေစေရးျဖစ္သည္။ လြတ္လပ္စြာတရားစီရင္ေရးသည္ ဒီမိုကေရစီ၏ အဓိကလိုအပ္ခ်က္ျဖစ္ေသာ အာဏာခြဲေဝက်င့္သုံးမွု (Separation of Power) ၏ အသက္ေသြးေၾကာျဖစ္သည္။

နိုင္ငံမ်ားသည္ လြတ္လပ္စြာတရားစီရင္မွုရွိေစရန္အတြက္ တရားသူႀကီးမ်ားကို နည္းလမ္းအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ ေရြးျခယ္ခန႔္ထားေလ့ရွိၾကသည္။ ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံအမ်ားစုတြင္ အျမင့္ဆုံးတရား႐ုံးရွိ တရားသူႀကီးမ်ားကို အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဘက္က ေရြးခ်ယ္ၾကၿပီး၊ ၄င္းတို၌အားရာထူးမွဖယ္ရွားျခင္းကို ဥပေဒျပဳအဖြဲ႕မွေဆာင္ရြက္ခြင့္ေပးထားသည္။ လြတ္စြာတရားစီရင္ေရးရွိေစရန္အတြက္ တရားသူႀကီးမ်ား၏ ရာထူးသက္တမ္းကိုလည္း ရွည္လ်ားစြာသတ္မွတ္ထားေလ့ရွိသည္။ သို႔မွာသာတရားသူႀကီးလုပ္သူမ်ားအေနျဖင့္ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ျပန္လည္ အေရြးခံရမည့္အေရးကိုေမၽွာက္ကိုးကာ မိမိကိုျပန္လည္ေရြးျခယ္ပိုင္ခြင့္ရွိသူမ်ား၏ အလိုအတိုင္းအတိုင္း အမွုမ်ားကို စီရင္ဆုံးျဖတ္မွု ျပဳလုပ္ျခင္းမွ ကင္းေဝးမည္ျဖစ္သည္။

ထို႔အျပင္နိုင္ငံအမ်ားစုတြင္ ဥပေဒျပဳေရးဌာန၏ ဥပေဒႏွင့္မညီေသာ ေဆာင္ရြက္မွုမ်ားကို တရားစီရင္ေရးဌာနကျပန္လွန္ထိန္းေၾကာင္းနိုင္ေအာင္ ဥပေဒေရးရာျပန္လယ္သုံးသပ္ပိုင္ခြင့္ (Judicial Review) ဟူေသာအခြင့္အာဏာကို တရားစီရင္ေရးဌာနကို အပ္ႏွင္းထားသည္။ ဥပမာဆိုရေသာ္ အေမရိကန္နိုင္ တရား႐ုံးခ်ဳပ္သည္ ဥပေဒေရးရာျပန္လွန္သုံးသပ္ခြင့္ အာဏာပါသည္။ အေမရိကန္တရား႐ုံးခ်ဳပ္သည္ ကြန္ဂရက္ကျပဌာန္းေသာဥပေဒမ်ားကို
အေျခခံဥပေဒႏွင့္မညီဟူေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္ျဖင့္ ပယ္ဖ်က္ခြင့္ရွိပါသည္။


တရားစီရင္ေရးလြတ္လပ္မွုအမ်ိဳးအစားမ်ား
လြတ္လပ္စြာတရားစီရင္ေရးရွိေစရန္တရားစီရင္ေရးအေနျဖင့္ ႏွစ္မ်ိဳးႏွစ္စားေသာလြတ္လပ္မွုမ်ိဳးႏွင့္ျပည့္စုံရမည္ျဖစ္ပါသည္။ ၄င္းတို႔မွာ .

 (၁)။ လူပုဂၢိဳလ္၏လြတ္လပ္မွု (Personal Independenc)

 (၂)။ အဖြဲ႕အစည္း၏လြတ္လပ္မွု (Institutional Independenc) တို႔ျဖစ္ပါသည္။

လူပုဂၢိဳလ္၏လြတ္လပ္မွု (Personal Independence)
တရားစီရင္မွုကိုျပဳလုပ္သည့္ တရားသူႀကီးတစ္ဦးခ်င္းစီသည္ အမွုအခင္းမ်ားကို ဥပေဒႏွင့္အညီစီရင္နိုင္ရန္ လြတ္လပ္မွုရွိရမည္ျဖစ္ပါသည္။ မိမိစီရင္ေသာ အမွုအခင္းတစ္ခု၏ စီရင္ခ်က္သည္ ထိုအမွုကိုစစ္ေဆးသူတရားသူႀကီးအတြက္ တိုက္ရိုက္ေသာ္လည္းေကာင္း သြယ္ဝိုက္၍ေသာ္လည္းေကာင္း အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေစခ်င္းမ်ိဳးမရွိေစရပါ။ ေငြးေၾကးလာဘ္လာဘအတြက္ အမွုမ်ားကိုစီရင္မွုမ်ိဳးမ်ားမရွိေလရေအာင္ စီမံေပးရပါမည္။ တရားသူႀကီးတစ္ဦးအေနျဖင့္ အမွုတြင္ေပၚေပါက္ခ်က္မ်ားအရ မိမိအေနျဖင့္ ဥပေဒႏွင့္ညီညြတ္သည္ဟု ယုံၾကည္ေသာအမိန႔္ကို ခ်မွတ္သည့္အတြက္ မည္သည့္ အေရးယူမွုမ်ိဳးမွခံထိုက္ေစခ်င္းမရွိေစရန္ ကာကြယ္ေပးထားရမည္ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ပုဂၢိဳလ္ေရးလြပ္မွုရွိေစရန္အတြက္ ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံႀကီးမ်ားတြင္ တရားသူႀကီးမ်ားအား အလြန္ျမင့္မားသည့္လစာမ်ားေပးျခင္း၊ ေနအိမ္၊ အေဆာင္အေယာင္စသည္မ်ားကိုကို ျပည့္စုံကုံလုံစြာေထာက္ပံ့ေပးျခင္း၊ တရားသူႀကီး၏ ဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ားသည္ ဥပေဒျပဳဌာန၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန မ်ား၏လိုလားခ်က္မ်ားႏွင့္ ဆန႔္က်င္ေနေသာ္လည္း ထိုဌာနမ်ားက အမွုစစ္တရားသူႀကီးကို အေရးယူဒုကၡေပးမွုမ်ိဳးမေဆာင္ရြက္နိုင္ေအာင္ စီမံထားရွိျခင္း စသည့္နည္းလမ္းမ်ားကိုက်င့္သုံးေလ့ရွိၾကပါသည္။

အဖြဲ႕အစည္း၏လြတ္လပ္မွု (Institutional Independence)
တရားစီရင္ေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ားျဖစ္သည့္ တရား႐ုံးမ်ားသည္ အျခားေသာ အစိုးရအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏လႊမ္းမိုးမွုမ်ားက ကင္းေဝးရမည္ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔လြတ္လပ္မွာသာလၽွင္ တရား႐ုံးအေနျဖင့္ ျပည္သူမ်ားအေပၚ အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ား၏ မတရားညႇင္းပမ္းမွု၊ ဥပေဒျပဳသူမ်ား၏ မတရားဥပေဒျပဳမွုမ်ားမွ ကာကြယ္ေပးနိုင္မည္ျဖစ္သည္။ တရားစီရင္ေရးအဖြဲ႕အစည္းျဖစ္သည့္ တရား႐ုံးမ်ားလြတ္လပ္မွုရွိေစရန္အတြက္ တရားစီရင္ေရးဆိုင္ရာစီမံခန႔္ခြဲေရး (Judicisl Administration) ႏွင့္တရားစီရင္ေရးဆိုင္ရာ ရန္ပုံေငြ (Judicial Budget) မ်ားကို တရား႐ုံးမ်ား လြတ္လပ္စြာစီမံခန႔္ခြဲခြင့္ေပးထားေလ့ရွိသည္။

လြတ္လပ္စြာတရားစီရင္ေရး၏အဂၤါရပ္မ်ား
လြတ္လပ္စြာတရားစီရင္ေရးတစ္ခုပီျပင္ေစရန္အတြက္ ေအာက္ပါအဂၤါရပ္ (၃) ခုႏွင့္ျပည့္စုံရမည္ျဖစ္သည္။ ၄င္းတို႔မွာ -

(၁)။ တရား႐ုံးမ်ားဘက္လိုက္မွုမရွိျခင္း

 (၂)။ တရား႐ုံးမ်ား၏စီရင္ခ်က္မ်ားကိုေလးစားလိုက္နာျခင္း

 (၃)။ တရား႐ုံးမ်ားသည္အျခားအစိုးရအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏လႊမ္းမိုးမွုမ်ားမွကင္ေဝးျခင္း

တရားရံးမ်ားဘက္လိုက္မွုမရွိျခင္း
တရားသူႀကီးမ်ား၏ဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ားအေပၚ ယင္းတရားသူႀကီးမ်ား၏ ကိုယ္က်ိဳးစီးပြားမ်ားက လႊမ္းမိုးေစျခင္းမရွိရပါ။ သို႔မွသာလၽွင္တရားသူႀကီးမ်ားဘက္လိုက္မွုကင္းကင္းျဖင့္ အမွုမ်ားကိုစီရင္ဆုံးျဖတ္နိုင္မည္ျဖစ္သည္။ ဘက္လိုက္သည္ဆိုရာတြင္ ေငြေၾကးေၾကာင့္ဘက္လိုက္ျခင္း၊ မိမိရာထူးတည္ျမဲေရး၊ ရာထူးတိုးတက္ေရးတို႔အတြက္ဘက္လိုက္ျခင္း၊ လူမ်ားစုျဖစ္ေစခ်င္သည့္ ဆႏၵကိုဆန႔္က်င္ရမည္စိုးသျဖင့္ အမွန္တရားမ်က္ကြယ္ျပဳကာဘက္လိုက္ျခင္း၊ မိမိေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းမိတ္ေဆြသူငယ္ခ်င္းမ်ားႏွင့္ပက္သက္ေနေသာ အမွုျဖစ္သျဖင့္ ဘက္လိုက္ျခင္းစသည္တို႔ပါဝင္သည္။

တရား႐ုံးမ်ား၏စီရင္ခ်က္မ်ားကိုေလးစားလိုက္နာျခင္း
တရား႐ုံးတစ္႐ုံးက အမိန႔္စီရင္ခ်က္တစ္ခုကို ခ်မွတ္လိုက္သည္ဆိုသည္ႏွင့္ ထိုအမိန႔္စိရင္ခ်က္ကို ေလးစားလိုက္နာရမည္ျဖစ္သည္။ ထိုအမိန႔္စီရင္ခ်က္ကိုေလးစားလိုက္နာျခင္းတြင္ အမွုမွအမွုသည္ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္သာမက နိုင္ငံအုပ္ခ်ဳပ္သူအစိုးရမ်ားႏွင့္ ဥပေဒျပဳသူအမတ္မ်ားလည္း ေလးစားလိုက္နာရန္ လိုအပ္သည္။ ထိုသို႔ေလးစားလိုက္နာေစရန္လည္း မလိုက္နာသူမ်ားကို အတင္းအၾကပ္လိုက္နာေစရန္ျပဳလုပ္ခြင့္အာဏာကို တရား႐ုံးမ်ားအားေပးထားေလ့ရွိသည္။ ၄င္းတို႔ခ်မွတ္သည့္ စီရင္ခ်က္ကို သေဘာမတူမႏွစ္သက္ဟူေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္ျဖင့္ (အဆိုပါစီရင္ခ်က္သည္ ဥပေဒအရပင္လြဲမွာေစဦးေတာ့) တရားသူႀကီးမ်ားႏွင့္ တရားစီရင္ေရးအဖြဲ႕မ်ားအား ဥပေဒျပဳအဖြဲ႕က ျပစ္တင္ရွုံခ်ကာ ရာထူးမွမထုတ္ပယ္ရဟူေသာမူမ်ားကိုလည္း ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံႀကီးမ်ားတြင္လက္ခံ က်င့္သုံးၾကသည္။

တရား႐ုံးမ်ားသည္အျခားအစိုးရအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏လႊမ္းမိုးမွုမ်ားမွကင္းေဝးျခင္း
တရား႐ုံးမ်ားသည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႕မ်ားႏွင့္ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏လႊမ္းမိုးျခင္းမ်ားမွ ကင္းေဝးေစရမည္ျဖစ္သည္။ အာဏာရွင္နိုင္ငံအမ်ားစုတြင္ တရား႐ုံးမ်ားသည္ အစိုးရ၏မူဝါဒ (Policy) ကိုအေကာင္အထည္ေဖၚေပးရေသာ ဌာနတစ္ခုအျဖစ္သာရပ္တည္နိုင္ၿပီး ဥပေဒႏွင့္ညီညြတ္ျခင္း၊မညီညြတ္ျခင္း တရားမၽွတမွုရွိျခင္း၊ မရွိျခင္းမ်ားကို အဓိကထားျခင္းမရွိပဲ အစိုးရ၏အလိုအတိုင္းသာ အမွုမ်ားကိုစီရင္ေလ့ရွိၾကသည္။ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႕မွ တရားစီရင္ေရးကိုလႊမ္းမိုးထားျပန္လၽွင္လည္း ျပည္သူမ်ား၏အေျခခံဥပေဒပါအခြင့္အေရးမ်ားကို ခ်ိဳးေဖါက္၍ ဥပေဒမ်ားျပဳလုပ္လာၿပီး ျပည္သူမ်ားနစ္နာမည္ျဖစ္သည္။